Итикаф
Итикаф сөзүниң манысы – бир ише довамлы ниет билен йөнелмек, багланмак диймекдир. Бу сөзүң истилах манысы болса, месҗитде, я-да месҗит гөрнүшинде болан бир ерде ыбадат ниети билен гарашмак, яшамак диймекдир.
Итикафың хөкүми
Итикаф Китаба, сүннете ве иҗмага даяняр.
Итикаф билен багланышыклы Кураны Керимде шейле буйруляр:
«Месҗитлерде итикафдакаңыз аялларыңыза ве машгалаңыза якынлашмаң», (Бакара, 187). Башга бир аятда:
«Мениң өйүми тогап эденлер ве итикафдакылар үчин арассалаң», (Бакара, 125) дийилйәр.
Ресулуллах (с.а.в.) ораза фарз эдиленден, тә өмрүниң соңуна ченли, хер ремезаның соңкы он гүнүнде гурдуран чадырында итикаф эдендигини Ибни Омар, Энес, хз. Аише хабар берйәр, (Бухары, Мүслим, эбу Давуд). Пыгамберимиз дүнеден өтенден соң, эзваҗы тахырат (Онуң пәк аяллары) хем итикаф эдипдир.
Ыхлас билен эдилен бир итикаф амалың иң шерефлиси сайыляр. Шол себәпли калплар бир мүддет болса-да, дүнйә ишлеринден узакда дуряр ве Хака йөнелйәр. Хер бири Бейтуллах болан месҗитлерден биринде итикаф эден мү’мин берк гала гирен ялыдыр. Ол Керим болан Мабудының фейз ве берекетиниң гапысына баш гойяр.
Ыслам бейиклеринден мешхур Ата шейле айдыпдыр: «Итикаф эдйән зеруры себәпли бир улы кишиниң гапысында отурып, «Дилегим битйәнчә, бу ерден гитмерин» дийип ялбарян кишә меңзәр. Ол Аллахың бир мабедине сыгнып, «Мени багышлаянчаң, бу ерден айрылмарын» диййән мысалыдыр».
Мусулманың мукаддес бир вагтда эбеди ве эзели ярадыҗысына тутуш дуркы билен йөнелип, тәмиз бир калп, арасса дил билен ыбадат этмеги, рухы зевке чүммеги улы бир ныгматдыр.
Итикаф этмек әхли вагтыңы ыбадата, намаза багыш этмек диймекдир. Чүнки, итикаф эдйән киши намаз окамаян вагтлары хем месҗидиң ичинде хемише тайяр халдадыр. Намаза гарашмак хем намаз хөкмүндедир. Ягны, итикаф нетиҗесинде ынсаның рухы дүнйәси бейгелйәр, калбы нурланяр, кешбинде гуллук нышанлары ловурдаяр, илахи фейз ве берекете говушяр.
Итикафың гөрнүшлери
Итикаф – ваҗып, сүннет ве мустахап диен үч гөрнүше бөлүнйәр.
Ваҗып итикаф – незир итикафдыр, ягны, бир киши итикаф этҗекдигини айтса, оны этмек ваҗып боляр. Ваҗып итикаф иң азындан бир гүн болуп, хөкман оразалы берҗай эдилйәр.
Сүннет итикаф – ремезаның соңкы он гүнүнде эдилйән итикафдыр. Бу итикаф Пыгамберимизиң дүнеден өтүнчә берҗай эден ыбадаты боланы үчин муеккет сүннетдир.
Мустахап итикаф – незир эдилмедик ве ремезаның соңкы он гүнүнден башга вагт эдилен итикаф мустахапдыр.
Мунуң белли бир вагты ве мөхлети ёкдур. Хатда месҗиде гирен бир киши итикафа ниет этсе, шол ерден чыкянча итикафда сайыляр. Бу итикафда ораза шерт дәлдир.
Итикафың шертлери
Итикаф эдйән мусулманың акылы еринде ве бедени арасса болмалыдыр. Шонуң үчин мусулман дәл бириниң, дәлиниң, җүнүбиң, хайз ве нифас халындакы аялың итикафы җайыз дәлдир. Итикафа ниет шертдир.
Итикаф месҗитде я-да месҗит ялы бир ерде эдилмелидир. Улы месҗитде эдилмеги хас фазылетлидир. Аял өз өйүнде, йөрите айран бир отагында итикаф эдйәр. Аялың өз өйүнде намаз окамагының месҗитде оканындан хас фазылетли болшы ялы, өйүнде итикаф этмеги хем хас фазылетлидир.
Итикаф үчин булуг яшына етмек, эркин, азат болмак хөкман дәлдир. Шонуң үчин акыллы бир чаганың, гулуң, аялың итикафы хем сахыхдыр. Йөне гул ве аял итикафы незр эден болса, гулуң хоҗайынындан, аялың болса әринден ругсат алмагы хөкмандыр.
Итикафың эдеби
Өзүне итикафы ваҗып эден кишиниң диңе калп билен ниет этмеги етерлик дәлдир, ол дили билен хем айтмалыдыр.
Итикаф ремезан айының соңкы он гүнүнде месҗитде эдилмелидир.
Итикаф вагтында хайырдан башга зат айдылмалы дәлдир. Ыбадат максады билен гүрлемезлик хем мекрухдыр. Гүнә болан затлардан дилиңи сакламак болса, ыбадатың иң бейиклеринден биридир.
Итикаф эдйән киши Кураны Керими, хадысы шерифи, пыгамберлериң өмүр беянларыны, дини меселелери өвренмегини довам этдирмели, зикр ве ыбадат билен мешгул болмалыдыр.
Итикаф эдйән киши арасса гейнип, якымлы атыр сепинмелидир.
Итикаф билен багланышыклы кәбир меселелер
Белли бир месҗитде, Месҗиди Харамда итикафа ниет эден киши башга бир месҗитде-де итикаф эдип билер.
«Диңе гиҗелерине я-да гүндизлерине» дийип, бир ай итикафа ниет этмек дүрс дәлдир. Чүнки, ая – гиҗе-де гүндизем гирйәндир.
Диңе гүндизлери итикафа ниет эдинмек дүрсдүр. Шейле ягдайда феҗриң догмагындан өң месҗиде гирип, Гүн батандан соң чыкыляр. Бир гүн дийип итикафа ниет эдилсе, муңа гиҗе дахыллы дәлдир. Йөне ызыны үзмән шунча гүн итикаф этҗек дийип незир эдилсе, гиҗе хем муңа дахыллыдыр. Шейле ягдайда Гүн батмазындан өң месҗиде гирип, белленилен гиҗе ве гүндизине месҗитде галыняр. Иң соңкы гүн болса Гүн яшандан соң месҗитден чыкыляр.
Бир киши незир эден итикафыны этмәнкә өлүм халына дүшсе, хер гүни үчин бир фиде төленмегини весет этмелидир. Чүнки, ваҗып болан бир итикаф оразаның бир бөлегидир. Шонуң үчин оразадакы фиде муңа-да герек боляр. Эгер гарып болса, онуң үчин Аллахдан афув ве магфырет дилемелидир.
Итикафы бозян ве бозмаян затлар
Итикафдакы кишиниң дини ве адаты зерурлыгы үчин месҗитден дашарык чыкмагы итикафыны бозмаяр. Меселем, итикафдакы киши җума намазы я-да тахарет ве гусул зерурлыгы үчин месҗитден чыкып билйәр. Месҗидиң йыкылмагы ве хайсыдыр бир себәп билен зор эдилип месҗитден чыкарылмак ялы себәплер йүзе чыкса, итикаф башга бир месҗитде тамамланяр. Зерурлык иң якын ерде амал эдилмелидир.
Итикаф эдйән гиҗе я-да гүндиз билгешлейин, я-да унудып бир мүддет, ягны, ярым гүнден көп вагтлап месҗитден чыкса, итикаф бозуляр. Бу ягдай өйүнде итикаф эдйән аяла-да дегишлидир.
Хассаны сорамага гитмек, җыназа бармак, җыназа намазыны окамак, шаятлык этмек, бир кесел себәпли бир сагат дашарык чыкмак хем итикафы бозяр. Йөне итикафа ниет эдиленде, хассаны сорамак я-да җыназа ялы шертлер гошулан болса, булар үчин гидилсе, итикаф бозулмаяр.
Ёкарда дүшүндирилен меселелер ваҗып итикафа дегишлидир. Нафиле итикафда себәп болса-болмаса дашарык чыкмак я-да хассаның халыны сорамага гитмек билен итикаф бозулмаяр.
Ваҗып итикаф бозуланда онуң казасыны этмек герекдир. Меселем, белли бир ай ичинде эдилен итикаф вагтында бир гүн ораза бозулса я-да даш чыкылса, диңе шол гүн үчин бир гүнлүк каза этмели. Йөне гүни белли эдилмедик бир айда незир эдилйән ваҗып итикафда бир гүн ораза бозулса, я-да дашарык чыкылса, тәзеден бир айлык итикафа башламак герекдир. Итикаф эдйән киши исле өз эркине оразасыны бозсун я-да даш чыксын, исле-де биыгтыяр дәлиресин, я-да чашсын хөкүм үйтгемейәр.
Башланандан соң ташланан нафиле итикафың казасы ёкдур.
Итикаф эдйән кишиниң аялы билен җынсы гатнашыкда болмагы я-да шоңа себәп болуп билҗек херекети этмеги, исле гүндиз, исле гиҗе харамдыр. Җынсы гатнашык ундулып эдилсе-де итикаф бозуляр. Серетмек, ойланмак себәпли ихтилам болмак итикафы бозмаяр. Шейле хем өпмек нетиҗесинде кишиниң ини хапаланмаса, итикафы бозулмаяр. Итикаф халындакы киши зерур затларыны месҗитде гойман сатын хем алып билйәр. Месҗиде зыян бермеҗек затларыны яны билен гетирип хем билйәр. Месҗидиң ичинде ийип-ичйәр. Месҗидиң ичинде йөрите ер бар болса, тахарет кылып, гусул эдип билйәр. Бейле шерт ёк болса, иң якын ерде тахарет кылып, ювунмалыдыр.
Итикафдакы киши азан айтмак үчин минара чыкып билйәр. Минараның гапысы месҗидиң дашында болса-да зыяны ёкдур.