Ымамет ве җемагат
Ымам болмак үчин зерур шертлер
Ымам сөзүниң манысы: «ёлбашчы«, «баштутан» диймекдир. Маверди ымамети икә бөлүпдир:
1. Ымамети Кубра (бейик ымам, дөвлет ёлбашчылыгы),
2. Ымамети Сугра (кичи ымам, намаз ымамлыгы).
Җемагат билен окалан намазда уюлян кишә ымам дийилйәр. Бу кишиниң намаз окатмак везипесине-де ымамет дийилйәр. Ымама уймага «иктида» я-да «иттиба», ымама уян кишә болса, «муктеди» я-да «мүттеби» атлары берилйәр.
Ымамлыгың фазылети мүеззиниң фазылетинден хас ёкарыдыр. Ымамлыга лайык болмаса-да, ымам болян кишиниң җогапкәрчилиги хас улудыр. Чүнки, ымам җемагатың өзүне уян шахсыдыр. Ол өзүне уян җемагатың саныча согап газаняр. Эмма окан намазы ногсанлы я-да хаталы болса, җемагатың җогапкәрчилиги хем онуң бойнуна йүкленйәр. Шол себәпли, кәбир алымлар ымамлыгың бу агыр җогапкәрчилигинден ховатыр эдип ондан гача дурупдыр.
Бир роваята гөрә, хезрети Ала халыф дөврүнде елден йындам бир аты гөркезип: «Эй, Алы, гуш дейин учян бу ат нәмә ярар?» дийип сораярлар. Җогапкәрчилик дуйгусы өсен бу әгирт ынсан шейле җогап берипдир: «Онуң үстүне мүнүп, ымамлыкдан гачмага ярар».
Ымам болмак үчин зерур шертлер болса шулардыр:
1. Мусулман болмак,
2. Акылы еринде хем-де кәмиллик яшына етен болмак,
3. Эркек киши болмак.
Теравых намазы хем болса, диңе аялларың йыгнанып намаз окамагы мекрухдыр. Эгер-де аяллар җемагат болуп, өзбашына намаз окаҗак болса, ымам болҗак аял араларында дурмалыдыр, өңе гечмели дәлдир.
Аялларың җемагат болуп намаз окамагының мекрухдыгы шу хадыса даяняр: «Аялың намазыны өйүнде окамагы дашарда оканындан хас фазылетлидир. Ички җайында окамагы болса, өйүнде оканындан хем хас фазылетлидир», (эбу Давуд).
4. Ымамың намаз сахых болҗак дереҗеде Курандан бир бөлеги ятдан билмеги зерурдыр.
5. Узурсыз болмагы, ягны, хемише бурны ганаян, бушугыны саклап билмейән, ярасындан хемише нем гелип дуран, дили пелтек кишиниң ымамлыгы сахых дәлдир.
Көр адамың ымамлыгы сахыхдыр. Эмма өзүнден хас лайыгы бар болса, онуң ымамлыга гечмеги тензихен мекрухдыр.
Бу шертлер ымамлык үчин эсасы шертлердир. Мундан башга-да ымамлыга иң лайык кишилерде ене шу шертлер болмалыдыр:
Эсасан ымамлыга иң лайык киши ыгтыкады дүзгүн, фыкых билими гиң, ягны, намаз билен багланышыклы меселелери говы билмелидир. Йөне дең ягдайларда шу ашакдакылар гөз өңүнде тутуляр:
1. Фахыш гүнә ве хаталардан сакланмак. Намаз җайыз болҗак дереҗеде Куран аятларыны ятдан көп билмеги ве намаз билен багланышыклы фыкхы хөкүмлери бейлекилерден хас говы билмеги.
Фасык я-да бид’атчы кишиниң ымамлыгы тахримен мекрухдыр. Чүнки, фасык дини ишлерде салыхатлылыкдан дашдыр. Ымамы Мухаммет билен Ымам Мәлиге гөрә, буларың ызында намаза дурмак җайыз дәлдир. Ымам эбу Ханифә гөрә, фасыгың өзи ялылара ымамлык этмеги җайыздыр. Шейле хем фасык кишиниң окадян намазы сахыхдыр. Абдуллах б. Омарың Хаҗҗаҗың ызында намаза дурандыгы айдыляр.
Фарзлары терк эдйән, я-да харам ишлейән кишә «фасык» я-да «асы» дийилйәр. Бид’атчы болса, ыгтыкады Әхли сүннет вел-җемагатың ыгтыкадына терс киши диймекдир.
2. Кыраети теҗвид ве тилавет тайындан иң кәмиллер. Чүнки, Пыгамберимиз: «Аллахың китабыны иң кәмил билйән җемагата ымамлык эдер. Кыраетде дең болсалар, онда сүннети иң говы билйән эдер» буюряр, (Зейлайы, «Насбур-Рае»).
3. Шүбхели затлардан хас дашда дурян таква кишилер. Таквалыга харам, мекрух я-да шүбхели затлардан сакланмак ве фарз, ваҗып, сүннет ве мустахаплара үнсли болмак аркалы етилйәр.
4. Яшы улы боланлар ымамлыга лайыкдыр. Чүнки, яшы кичә гаранда яшы улының Аллах горкусы хас көпдүр ве җемагатың көпелмегине себәпдир.
5. Ахлагы иң ягшылар, ягны, җемагат билен мылакатлы гатнашянлар. Мунда деңлик болса, йүзи нурана болан ымамлык этмелидир. Йүзи нурана дийленде техеҗҗүд намазыны көп окаянлар гөз өңүнде тутуляр.
6. Аслы абрайлы, сеси якымлы, я-да эшигиниң арассалыгына иң үнсли киши ымам болар. Буларың әхлисинде-де деңлик болса биҗе атыляр.
Мыхманчылыкда ымам болҗак киши өй эесиниң ругсады билен ымамлык эдип билер. Өзбашдак окаҗак болса хем өйүң эесинден ругсат алмалыдыр.
Намазда ымамың үнс бермели айратынлыклары
1. Ымам болҗак киши җемагаты иризҗек затлардан сакланмалыдыр. Меселем, бир ымам кыраети ве тесбихлери җемагаты иризҗек дереҗеде узалтмалы дәлдир. Җемагаты иризмек мекрух сайылыпдыр. Пыгамберимиз бу барада шейле буюряр:
«Ичиңизден бири ымам болан ягдайында намазы узак окамасын, чүнки, җемагатың арасында улы бардыр, кичи бардыр, хасса бардыр, эҗиз бардыр. Мөхүм ишлилер хем болуп билер. Өзбашына намаз окаян киши намазыны нәче ислесе, шонча узак окап билер», (Мүслим, Несайы).
Башга бир хадысда Пыгамберимиз: «Үч киши бардыр, оларың намазы башындан бир гарыш ёкарда галар, ягны, Аллах тарапындан кабул эдилмез. Олар:
Җемагат тарапындан халанылмаса-да олара ымам болан адам,
Әрини кәйиндирйән аял,
Бирек-биреге душман болан ики доган» дийипдир, (Тирмизи).
Намазы гысга окадайын дийип, җемагатың руку’, сеҗде тесбихлерини ве тахыйяты сүннете лайыклыкда тамамламага май бермән ховлукмак хем мекрухдыр. Җемагат етишсин дийип, руку’ны узатмак хем мекрухдыр.
2. Ымамың намазда Курандан еңил окаян суре ве аятларыны окамагы ваҗыпдыр. Ымам бир аятда ялңышан, я-да довамыны ядына салып билмедик ягдайында, эгер, намазы сахых болҗак мукдарда окан болса деррев руку’а гитмелидир. Эгер-де етерлик мукдарда окамадык болса, гөни башга сүрә я-да аята гечмелидир.
Сапларың тертиби
Җемагат билен намаз окаланда, сапларың тертип-дүзгүнине ёкары дереҗеде үнс бермелидир. Сапларың тертибинде иң өңде эркеклер, соңра эркек чагалар, ызда аяллар болмалыдыр.
Җемагат еке киши болса, ымамың саг тарапында, бир сере ызда дуряр. Ымамың солунда я-да ызында дурмак мекрухдыр. Ики киши болса икиси хем ымамың ызында дуряр. Җемагатың бири эркек бири аял болса, эркек ымамың сагында бир сере ызда дуряр. Аял болса, бир сап ери бош гоюп ызда дурмалыдыр.
Җемагат болуп окалян намазда илки биринҗи сап долдурырляр, соңра икинҗи, үчүнҗи ве шейдип довам этмелидир.
Сапларың иң фазылетлиси иң өң хатардан башлап ыза гайдяр. Сапларың гөни ве сык болмагына, арада бошлук гоюлмазлыгына үнс бермелидир. Өңде бош ер барка, ызда дурмак догры дәлдир. Пыгамберимиз: «Хатарларыңызы гөни тутуң, чүнки, хатарлары гөни тутмак намазың кабул болмагының аламатыдыр», (Бухары, Мүслим, эбу Давуд) дийип үндәпдир.
Эбу Хурейрәниң гүррүң бермегине гөрә, Пыгамберимиз намаза туран вагты сахабаларының дөшлерине ве аркаларына элини дегрип, хатарлары догруландан соңра: «Хатарларыңыз эгри болмасын, соң шол эгрилик йүрегиңизе хем аралашар-да, араңыза агзалалык гирер», (Мүслим, эбу Давуд) диер экен.
Башга бир хадысы шерифде Пыгамбер Серверимиз шейле айдяр: «Хатарыңызы гөни тутуң, омзыңыз бир деңликде болсун. Бош ери гөрсеңиз ювашлык билен доганыңызың яныны долдурың, араңызда шейтана ачык ер гоймаң. Саплары бирикдирен кишини Аллах Тагала хем бирикдирер. Сапы кесени ве гөнүлемейәни болса Аллах Тагала-да кесер, догруламаз», (Эбу Давуд, Несайы). Шонуң үчин ымам болҗак кишиниң бу затлары җемагата хемише ятлатмагы, намаза дурмазының өң яны: «Сапларыңызы гөни тутуң» диймеги герекдир.
Ымама уйянларың ягдайы
Намазы еке өзи окаяна «мүнферид», ымама уюп окаяна «муктеди» дийилйәр. Ымама уйян муктединиң ягдайы үч гөрнүшде боляр:
а) Мүдрик – намазы башдан аяга ымам билен окан кишидир. Ымама илкинҗи рекагатың руку’сында етишен хем мүдрик сайыляр.
Башланан намазы билгешлейин, я-да себәпсиз бозмак җайыз дәлдир. Йөне җемагата етишмек ве җемагат согабыны газанмак үчин, башланан намазы бозмак җайыздыр.
Бир киши еке өзи фарз намазыны окап башландан соң, шол фарз намазы җемагат болуп окалып башланса, еке окаян хениз сеҗдә бармадык болса, намазыны бозуп ымама уйяр ве җемагат согабыны газаняр. Бу мустахапдыр. Эртир я-да агшам намазында: эгер биринҗи рекагатың сеҗдесине баран болса, намазы бозуп ымама уймалыдыр. Йөне икинҗи рекагатының сеҗдесини эден болса, намазы өзбашдак тамамламалыдыр. Чүнки, шол вагтда эртир намазының сүннетинден башга нафиле окап болмайшы ялы, үч рекагатлы намаз хем нафиле гөрнүшинде окалмаяр.
Өйле, икинди ве яссы намазы ялы дөрт рекагатлы фарз намазы болса, окалан бир рекагата ене бир рекагат гошулып, отурыляр тахыйят окаляр, салам берениңден соң ымама уюляр. Өңүнден окан ики рекагаты нафиле сайыляр. Эгер бу намазларың үчүнҗи рекагатында болуп, хениз сеҗде этмедик болсаң, кыямда я-да отурып салам берилйәр, намаздан чыкыляр ве ымама уюляр. Өзбашдак окан ики рекагатың ене нафиле сайыляр. Йөне бу намазың үчүнҗи рекагатының сеҗдесине гидилен болса, өзбашдак тамамланяр. Тамамланыңдан соң, өйле я-да яссы намазында ислесең, ымама уюп билйәрсиң. Ымам билен окан бу намазың нафиле сайыляр. Йөне икинди намазы болса ымама уюлмаяр. Чүнки, икинди намазындан соң нафиле окамак мекрухдыр.
Нафиле намазына башлан кишиниң янында җемагат билен намаза башланса, ол нафиләни ики рекагат окап, салам берип, җемагата гошулмалыдыр. Үчүнҗи рекагата туран болса, оны дөрдүнҗи рекагат билен тамамлаянча, намазыны бозмалы дәл. Йөне нафиле намазыны окаян кишиниң янында җыназа намазы окалып башланса, онда ол нафиле намазыны деррев бозуп, җыназа намазы үчин ымама уймалы, соңра нафиләни каза этмелидир. Чүнки, җыназа намазы тәзеден окалмаяр.
Җемагат билен эртир намазының окаляндыгыны гөрен киши җемагата етишип билҗегине ынанса, деррев эртир намазының сүннетини окамалы. Герек ягдайында, ислесе, Субханеке билен э’узыны ве заммы сүрәни ташлап билйәр. Диңе Фатиха окап, руку’ ве сеҗделерде еке тесбих билен канагатланяр. Мундан соң ымама уйяр. Йөне ымама етишмерин өйтсе, сүннети окаман ымама уймалыдыр. Фарздан соң бу сүннет каза эдилмейәр. Эгер-де сүннете башлан болса, тамамлап, соң фарзыны окамалыдыр.
Өйле, икинди ве яссы намазлары бейле дәлдир. Буларың җемагат билен окаляндыгыны гөрен киши, сүннетлери окаман гөни ымама уймалы. Соңра өйләниң дөрт рекагат сүннетини каза этмели, йөне икиндиниң сүннетини вагтың керахаты себәпли каза эдип билмейәр. Яссы намазының дөрт рекагат сүннетини гайры муеккед боландыгы үчин, ислесең, каза эдилйәр, ислесең, каза этмән хем билинйәр.
Вагтың гечҗекдигине, я-да җемагата етишмеҗекдигине гөз етирен киши сүннетлери окап билмейши ялы, эшигинде болан азаҗык хапаны хем арассаламак билен мешгул болуп билмез. Йөне башга бир җемагата гошулып билҗегинден аркайын болан киши эшигине деген неҗасети арассаламан намаза дурмалы дәл. Шейле этмек хас фазылетлидир.
б) Лахык – ымам билен башлап, укы я-да тахаретиниң бозулмагы себәпли, намазыны долы окап билмедик кишидир.
Лахыкың хөкүми: Ымам билен окап билмедик рекагатларында муктеди ялы херекет эдйәр. Ягны, окап билмедик рекагатларыны каза эденде, ымама уянындакы ялы Куран окамаяр, сехив сеҗдесини этмейәр. Чүнки, ымама уян киши өзбашдак эден ялңышы себәпли, сехив сеҗдесини этмели дәл. Лахык мүмкингадар окап билмедик рекагатларыны я-да рүкүнлери каза эдйәр, соңра ымама тәзеден гошуляр.
Мысал үчин, бир муктеди биринҗи рекагатың кыямында укласа, ымам сеҗдә баранда-да оянса, деррев руку’ эдип, сеҗдә баряр-да ымама гошуляр.
Лахык ымама етишип билмеҗегине гөз етирен ягдайында, деррев ымама уймалыдыр. Ымам намазы тамамландан соң, лахык гечирен рекагатларыны я-да рүкүнлерини каза эдйәр. Мысал үчин, бир муктединиң дөрдүнҗи рекагатдака бурны ганаса, сапдан айрылып деррев тәзеден тахарет кыляр. Гелип етишен еринде ымама уйяр. Эгер ымам салам берен болса, дөрдүнҗи рекагаты өзбашына хич зат окамаздан, эдил ымамың ызындан окаян ялы тамамлаяр. Чүнки, лахык хөкүм тайындан ымамың ызында намазыны окаян сайыляр.
Эгер-де бу ягдай үчүнҗи рекагатда болуп гечсе, лахык тахарет кылып геленде, ымам дөрдүнҗи рекагата башласа, үчүнҗи рекагаты кыраетсиз өз башына окап, соң ымама гошуляр. Онуң билен дөрдүнҗи рекагаты окап салам берйәр. Йөне ымама етишип билмеҗекдигине анык гөз етирсе, деррев ымама уяр, ымам салам беренден соң өзи туруп, үчүнҗи рекагаты кыраетсиз окап салам берйәр.
Ымам сехив сеҗдесини этсе, лахык хениз намазыны тамамламадык болса, билеликде ол сехив сеҗдесини этмейәр. Ол бу сеҗдәни намазыны тамамландан соң эдйәр.
Хер лахыкың ёкардакы ялы шекилде херекет этмеги аңсат дәлдир. Шонуң үчин лахык боланларың эгсик болан намазларына тәзеден башламаклары хас макул гөрлүпдир.
в) Месбук – ымама намазың башында дәл-де, биринҗи рекагатың руку’сындан соң, икинҗи, үчүнҗи, дөрдүнҗи рекагатларда, хатда соңкы отурышда ымама етишен кишидир.
Месбук етишмедик рекагатларыны каза эденде өзбашына намаз окан ялы окаяр. Месбук эртир, агшам ве яссы намазы ялы намазда ымама уянда, хич зат окамаяр. Йөне өйле ве икинди намазында ымама уяндан соң, Субханекәни окап дуряр.
Эртир намазының икинҗи рекагатында ымама уян месбук соңкы отурышда ымам билен бирликде диңе тахыйяты окаяр. Ымам салам беренден соң, кыяма туряр ве гечирен биринҗи рекагатыны өзбашына окаян ялы окаяр.
Агшам намазының икинҗи рекагатында ымама уян киши хем биринҗи рекагатыны эдил өзбашдак окан ялы окаяр.
Агшам намазының соңкы рекагатында ымама етишен киши Субханекәни окаяр-да дуряр. Ымам билен бирликде ол рекагаты окаяр, тешеххүт эдйәр, ымам салам беренден соң болса туряр. Турандан соң тәзеден Субханекәни окаяр, э’узу-бесмеләни айдып, Фатиха ве заммы суре окаяр, руку’ ве сеҗдеден соң отуряр. Диңе тахыйяты окаяр, соң «Аллаху Экбер» дийип, дик дуряр-да бесмеле айдып, Фатиха ве заммы сурәни окаяр. Руку’ ве сеҗделери эдйәр ве соңкы отурыша отуряр. Салам берип намазыны тамамлаяр. Бу ягдайда үч гезек тешеххүт эдилйәр. Эгер-де месбук икинҗи рекагатың соңунда ялңышып, отурман турса, сехив сеҗдесини этмейәр. Чүнки, бу рекагат биринҗи рекагатың ерине гечйәр.
Дөрт рекагатлы бир намазың соңкы рекагатында ымама етишен киши тешеххүтден соң, туруп субханекәни, э’узы-бесмеләни, Фатиханы, заммы сүрәни окаяр. Руку’ ве сеҗделерден соң отуряр диңе тахыйяты окаяр, соң туруп бесмеле, Фатиха, заммы сүрәни окап, руку’ ве сеҗделери эдйәр, отурмаздан туруп, диңе бесмеле ве Фатиханы окап, руку’ ве сеҗдеден соң, соңкы отурыша отуряр. Тахыйят, салават догаларыны окап, салам берип намазыны тамамлаяр.
Дөрт рекагатлы намазың үчүнҗи рекагатында намаза уян киши ымам билен бирликде соңкы отурышда диңе тахыйяты окаяр, ымам салам беренден соң, биринҗи ве икинҗи рекагатлары өзбашдак окайшы ялы окаяр.
Дөрт рекагатлы намазың икинҗи рекагатында ымама уян киши үч рекагаты ымам билен окап, ымам салам беренден соң, етишмедик биринҗи рекагатыны өзбашдак окан ялы окаяр.
Ымам салам бермәнкә, месбукың туруп окамадык рекагатларыны окамагы догры дәлдир. Эмма намаз вагтының чыкмак әхтималы ялы бир себәп билен, саламдан өң хем туруп билер. Бу ягдайда хем месбукың тешеххүт мукдары отурмагы хөкмандыр. Мундан өң турмагы җайыз дәлдир.
Ымам ялңышып бәшинҗи рекагата турса, месбук хем оңа уюп турса, шол вагт эгер ымам дөрдүнҗи рекагатда отуран болса, месбукың намазы бу ягдайда бозулмаз, йөне ымам дөрдүнҗи рекагатдан соң отурмадык болса, бәшинҗи рекагатда сеҗде этмесе, месбукың намазы бозулмаз. Ягны, месбук ымамың ве өзүниң ялңышаныны билен ягдайында сеҗде этмән отуряр, тахыйяты окаяр, соң етишмедик рекагатларыны өзбашдак окаяр.
Месбук ымам билен бирликде ялңышып салам берсе, сехив сеҗдеси герекмез. Йөне ымамың саламындан соң салам берсе, сехив сеҗдеси герекдир. Чүнки, биринҗи ягдайда хениз муктедидир. Икинҗи ягдайда болса, өзбашдак намаз окаяндыр. Ымама уян киши болса өз ялңышы себәпли сехив сеҗдесини этмейәр. Ол ики ягдайда-да туруп намазыны довам этдирйәр.
Месбук ымам билен бирликде сехив сеҗделерини эдйәр. Ымамың ялңышмагы месбугың ымама уймагындан өң болуп гечен хем болса, хөкүм үйтгемейәр. Чүнки, месбук ымама баглыдыр.
Месбук ымам тешеххүтдекә хениз салам бермезден өң туруп кырает я-да руку’ эденден соң, ымам салам берип сехив сеҗдесини этсе, месбук ислесе, деррев ымама уяр ве сехив сеҗделерини эдйәр. Ислесе, ымама уйман, намазыны довам этдирйәр. Намазыны гутарандан соң, сехив сеҗделерини өзбашдак эдйәр. Эгер-де месбук сеҗдә барандан соң ымам сехив сеҗдесини этсе, месбук хем оңа уйса, онуң намазы бозуляр. Бу ягдайда месбук ымама уйман, намазыны довам этдирмелидир, сехив сеҗдесини болса өзбашдак этмелидир.
Намазы бозмагың җайыз ерлери
1. Намаз окаяркаң чаганың горкы билен гыгырып, ховсала салан ягдайында,
2. Бишип дуран нахарың чогуп, зая болмак горкусы йүзе чыкса,
3. Өзүниң я-да башга бирине дегишли гымматбахалы задың огурланмак ховпы дөрәнде.
Намазы бозмагың ваҗып ерлери
1. Бир кишә өлүм ховпы абананда, намысына дегилҗек болнанда, гарк боланда, я-да янгына учрап көмек сораса, намазда дуран киши намазыны ташлап көмеге ылгамалыдыр.
2. Көрүң я-да төвереги билмейән ят адамың горпа гачмак ховпы дөрән ягдайында, намаз окап дуран киши деррев намазыны гоюп көмеге етишмелидир.
3. Сүрә йыртыҗы хайван аралашанда, намазы бозуп, көмеге бармак ваҗыпдыр.
4. Нафиле намазыны окаян бир кишини эне-атасы намаз окаяндыгыны билип чагырса җогап бермән билер. Эгер намаздадыгыны билмән чагырсалар, хөкман җогап бермелидир. Йөне фарз намазы окаланда эне-атаның чакылыгына җогап бермек җайыз дәлдир.
Ымамет ве җемагат билен багланышыклы кәбир меселелер
1.Ымам билен җемагат бирликде шол бир фарз намазы окамалыдыр.
Мысапыр мукыма, мукым хем мысапыра ымамлык эдип билйәр. Йөне мысапыр ымамлык эденде, намазы гысга окамалыдыр, ягны, дөрт рекагатлылары ики окамалы. Мукымлар болса, ымам салам беренден соң, туруп намазыны дөрт рекагата етирмелидир. Мысапыр мукыма уйса, намазны долы окамалы.
Нафиле намазыны окаяның фарз намазыны окаяна уймагы хем җайыздыр. Меселем, өйле намазыны окан бир адам өйле намазыны окатҗак ымама уйса, бу икинҗи окан намазы нафиле хөкмүне гечер ве җайыздыр.
2. Җемагата етишмек үчин ылгап гитмек мекрухдыр. Эмма месҗидиң ичинде болса, зелели ёкдур.
3. Ымамың сеси етмесе, мүеззин я-да җемагатдан бири ифтитах ве интикал (гечиш) текбирлерини, саламы сесли айдып гайталамалыдыр.
4. Ымам салам беренде, муктеди хем салам ве догаларыны битирип етишмесе-де салам бермелидир. Йөне хениз тахыйяты окап етишмедик болса, салам бермән, тахыйяты тамамлап, соңра өзбашына салам бермелидир.
Шу ашакдакылары ымам терк этсе-де, җемагат терк этмели дәлдир:
Руку’ ве сеҗде текбирлери терк этсе,
Ифтитах текбиринде элини ёкарык галдырмаса,
Руку’ ве сеҗде тесбихлерини терк этсе,
Тешеххүт окамагы терк этсе,
Саламы терк этсе,
Тешрик текбирлерини терк этсе.
5. Ымам намазың хайсы-да болса, бир рекагатыны артык этҗек болса, я-да соңкы отурышда унудып, тәзеден турса, җемагат оңа уйман, «Субханаллах» я-да «Аллаху Экбер» дийип оңа ялңышандыгыны ятлатмалыдыр.
6. Намаздан соң ымамың җемагата тарап өврүлмеги сүннетдир.
7. Намаз вагты тахарети бозулан ымам деррев өзүне иң якында дуран, ымамлык эдип билҗек бирини ышарат билен я-да элинден тутуп михраба гечирмели. Гүрлемели дәл. Эгер гүрләйсе, әхли җемагатың намазы бозуляр.
Ымамың тахарети намазың ичинде, руку’дака бозулса, ерине гечирен кишисине бармагыны дызының үстүне гоюп ышарат этмели. Намазы сеҗдеде бозулса бармагыны маңлайына дегрип ышарат этмели. Эгер окаярка бозулан болса, бармагыны агзына дегирмели... Ымам бу ышаратлары ерине гечирен адамы ягдайы билмейән болса эдйәр, эгер билйән болса, ышарада зерурлык ёкдур. Ымамлыга гечен киши ымамлыга ичинден ниет эдип намазы тамамламалыдыр. Шонуң үчин ымамың ызында дурян кишиниң ымамлык эдип билҗек ылмы болмалыдыр.
Җемагат билен намазда мезхеп тапавутлылыгы
Дөрт мезхепден бирине баглы болан мусулманлар бири-бирине ымам болуп билер. Олар бир-биринден тапавутлы ялы гөрүнсе-де, эсасда бирдир. Хер мусулман өз мезхебине дегишли бир ымама ыктыда этмели болса-да, бу мүмкин дәл ягдайында бейлеки мезхепден бир ымама уюп намаз окамак өзбашына намаз окамакдан хас фазылетлидир. Йөне бу меселеде ымамың ве җемагатың әтиячлы херекет этмеги, намазың сыххаты үчин өрән әхмиетлидир. Меселем, ханефи мезхебинден болан бир ымамың җемагатың ичинде шафыгы мезхебинден бириниң болуп билҗекдигини назарда тутуп, тахарети ве намазы бозян меселелере үнсли болмагы зерурдыр. Чүнки, кәбир ягдайлар ханефилериң тахаретини ве намазыны бозмаса-да, шафыгыларыңкыны бозяр. Мунуң терсине болмагы хем мүмкиндир. Меселем: ханефи мезхебинде болан бир киши ымамдан ган акяндыгыны гөрсе, оңа уюп билмез. Шонуң үчин ымам болҗак киши җемагатың арасында хер мезхепден адам болуп билҗекдигини назарда тутуп, мезхеплер арасындакы ихтилафлы меселелерде әтиячлы болмалыдыр.