Җемагат билен окалян намаз
Җемагат билен намаз окамагың фазылети
Ысламда җемагат болуп намаз окамага улы әхмиет берилйәр. Ресулуллах (с.а.в.) бир хадысы шерифинде: «Җемагат билен окалан намаз өзбашдак окалан намаздан 27 эссе фазылетлидир», башга бир роваятда болса: «25 эссе фазылетлидир» дийилйәр, (Бухари, Мүслим, Тирмизи, Мәлик, «Муватта»).
Җемагат билен намаз окамак ысламың шыгарыдыр, иманың аламатыдыр. Бәш вагт намазы җемагат билен окамак мусулманлары бирек-биреге ыснышдырып, агзыбир эдйәр, җебислешдирйәр. Җемагатда рухы ве хызматдашлык дүшүнҗеси дөрейәр. Текепбир, улумсы шахсыетлериң ерине ынсанпервер, ярдамсөер адамларың саны көпелйәр.
Салых кишилериң гошулмагы билен җемагат болуп окалан намазларың, эдилен догаларың Аллахың дергәхында хас макбул болҗакдыгы, Илахы рахмет ве ныгматларың көпелмегине весиле болҗакдыгы хем беллидир.
Бу барада Пыгамбер Серверимиз шейле дийипдир: «Аллахың разылыгы үчин кырк гүн җемагат билен намаз окан ве хер намазың ифтитах текбирине етишен кишә ики берагат (гүнә гечилиш), ялканмак бардыр. Бири җәхеннемден азат, бейлекиси мунафыклыкдан халас болмакдыр», (эт-Тергиб вет-Терхыб, 1).
Җемләп айтсак, җемагат болуп намаз окамагың ахырет согабы ве шахсы кәмиллик тайындан энчеме хикметлериниң болшы ялы, җемгыетчилик тайынданам биргиден бәхбитлери бардыр.
Җемагат болуп намаз окамагың хөкүми
Җемагат билен намаз окамак Куран, Сүннет ве Иҗма деллилерине даяняр. Аллах Тагала шейле буюряр:
«Сен араларында болуп, олара намаз окатҗак болсаң, олардан бир топары сениң билен намаза дурсун ве ярагларыны хем янларына алсын...», (Ниса, 102). Бу аятда сөвеш вагтында, ховплы ягдайларда хем җемагат билен намаз окамак эмр эдилипдир. Ховплы ягдайларда җемагат болуп намаз окамак эмр эдилсе, асуда яшайышда, элбетде, намаз җемагат билен окалса хас говудыр.
Ханефилере ве мәликилере гөрә, җума намазындан башга бейлеки фарз намазларыны җемагат билен окамак, гүйҗи етйән, акылы еринде болан эркек кишилер үчин мүеккед сүннетдир. Йөне аяллара, чагалара, дәлилере, гуллара, ики аягы чолаклара, хассалара, гаты гарранлара җемагат болуп намаз окамак үчин месҗиде гитмек хөкман дәлдир. Җемагат билен намаз окамагың сүннет болмагының делили «Җемагат билен окалан намазың өзбашдак окалан намаздан 27 эссе фазылетлидигини» билдирйән хадысдыр.
Шафыгылара гөрә, фарз намазларыны җемагат болуп окамак азат ве мукым болмадыклар үчин фарзы кифаедир. Оларың эсасланян делили Пыгамберимизиң шу хадысыдыр: «Үч киши бир обада я-да сәхрада болуп өз араларында җемагат билен намаз окамасалар шейтан олара хәким болар. Шонуң үчин җемагатдан айрылмаң, чүнки, гурт диңе сүрүден бөлүнен гойны иййәндир», (эбу Давуд, Несайы).
Ханбелилере гөрә, җемагат болуп намаз окамак фарзы-айндыр. Оларың даянян делили ёкарда гетирен (Ниса, 102) аятымыздыр.
Шейле хем, олар Пыгамберимизиң шу хадысына даянярлар:
«Мени гудраты билен ярадан Аллаха касам болсун, бир от якылмагы үчин одун йыгналмагыны, соң намаз үчин азан окалмагыны ве бириниң ымам болмагыны эмр эдип, өзүмем җемагат билен намаз окамага гелмейәнериң өйлерини отламак хакында ойландым», (Бухари, Мүслим, Эбу Давуд, Тирмизи).
Ханефилере ве шафыгылара гөрә, җемагатың иң аз саны ымам билен бирликде ики кишидир. Хат-да ымама табын болан чага, я-да аял болса-да етерликдир. Чүнки, Пыгамберимиз техеҗҗүт намазында шол вагт кәмиллик яшына етмедик Ибни Аббаса ымамлык эдипдир. Бир хадысында болса: «Ики киши ве ондан көпи җемагатдыр» дийипдир, (Зейлайы, Ибни Абидин).
Намазлары җемагат билен окамагың дүзгүни
Җемагат болуп намаз шейле окаляр:
Җемагат ымама уймага ниет эдйәр. Меселем: «Ниет этдим шу гүнки эртир намазының фарзыны окамага, уйдум шу ымама». Ымам текбир аландан соң, җемагат хем текбир алып намаза дуряр. Йөне диңе «Субханекәни» окаяр, галан сурелери окаман, ымама табын боляр. Ымама уян кишиниң онуң ызында «Фатиха» ве заммы суре окамагы тахримен мекрухдыр. Чүнки, ымам җемагатың ерине окаяндыр. Ымам руку’а гиденде, җемагат руку’да тесбихлери айдяр, ымам руку’дан «Семи-аллаху лимен хамидех» дийип догрулананда болса, «Раббена лекел хамд» диййәр. Сеҗдә баранда хем сеҗде тесбихлерини өзбашдак окап, интикал текбирлерини хем ичинден айдяр.
Үч я-да дөрт рекагатлы намазың илкинҗи отурышындакы тахыйяты, соңкы отурышда болса тахыйят билен бирликде салават ве догалары өзбашдак окаяр. Соңра ымам билен бирликде салам берйәр.
Йөне Ымам Мухаммет ымамың кыраети җехри окаян намазларында җемагатың окамагыны мекрух гөрсе-де, ымамың ичинден окаян ерлеринде җемагатың хем окамагыны җайыз дийип белләпдир.
Җемагат саламдан соң:
(Аллахүмме энтесселәмү ве минкес-селам. Тебәракте я зелҗелали вел икрам)
«Аллахым! Сен әхли ногсанлардан амансың, саламатлык Сендендир. Эй, азамат ве керем эеси Сениң ынаетиң ве берекетиң соңсуздыр».
Бу җүмле окалянча, хер ким еринде гарашып отурмалыдыр, соңра сүннети ве догасыны башга бир ерде тамамламалыдыр. Фарздан соң сапы бозмак мустахапдыр. Чүнки, гич гелен җемагат хениз фарз окаяндыр өйтмесин. Өзбашдак намаз окаянлар болса, фарз-сүннет – хеммесини бир ерде берҗай эдип билер.
Фарз намазларыны месҗитде, нафилелери болса өйде окамак хас фазылетлидир. Ресулуллах (с.а.в.): «Эй, адамлар, өйүңизде намаз окаң, чүнки, кишиниң фарзлардан башга иң фазылетли намазы өйүнде окан намазыдыр» дийипдир, (Тирмизи, Мәлик «Муватта»). Фарз намазыны месҗитде окамагың хас фазылетлилигиниң себәби: месҗидиң арассалыгы, ёкары ыгтыбарлылыгы, ысламың ве мусулманларың гүйҗүниң бир ере җемленмеги ве җемагатың көплүги ялы айратынлыклары өзүнде җемлейәндиги үчиндир.
Аялларың месҗиде гитмеги
Пыгамберимиз аялларың месҗиде гелип билҗекдигини, йөне өйде эден ыбадатларының хас ёкары согаплы болҗакдыгыны асхабы кирамына билдирипдир. Бу барадакы хадысларың кәбири шулардыр:
«Аяллары месҗиде гитмекден сакламаң. Йөне өйлери олар үчин хас хайырлыдыр». Башга биринде болса: «Аялларыңыз гиҗе месҗиде гитмек үчин сизден ругсат сораса, олара ругсат бериң» дийипдир, (Ибнүл Хүмам «Фетхүл кадыр«).
Үммү Селемәниң гүррүң берен башга бир хадысында Пыгамберимиз: «Аялларың иң хайырлысы – өйүни месҗит сайяныдыр», (Ахмет бин Ханбел) дийипдир.
Ёкардакы ве ене башга хадыслара даянып, җемагат билен намаз окамак ве месҗиде гитмек барада аяллар эркеклерден тапавутлы хөкүмлере табын эдилипдир. Гарры аялларың җемагат билен намаз окамак үчин месҗиде гитмеги җайыздыр. Питнә себәп болмак әхтималлыгы боланы үчин, яш аяллара месҗиде гитмек мекрух сайылыпдыр.
Эбу Ханифә гөрә, эртир, агшам ве яссы намазларына гарры аялларың месҗиде гелмегиниң зелели ёкдур. Эбу Юсуф ве Ымам Мухаммеде гөрә болса, гарры аялларың бәш вагт намазың хеммесинде месҗиде гелмеги җайыздыр.
Соңкы дөвүр Ханефи алымларына гөрә болса, дөврүң бозулмагы, пыссы-пуҗурлыкларың артмагы себәпли, җума, байрам ве вагыз-несихат үчин хем болса, гарры-яш тапавуды ёк – аялларың җемагата гелмеги мекрухдыр.
Шафыгылара ве ханефилере гөрә, гарры-яш тапавудына серетмэздэн, үнси чэкйән аял машгаланың җэмагата гэлмэги мэкрухдыр. Мәликилэрэ гөрә болса, эркэклэриң үнсүни чэкмэйән гарры аяллара чэнли җэмагата гэлмэк болмаяр.
Хәзирки дөвүрдэ көчэлэрдэ аяллара көп душуляр. Шонуң үчин аялларың мэсҗидэ гэлмэги питнэ дөрэдэр дийип болмаз. Гайта тэрсинэ, аялларың мэсҗидэ гатнап намаз окамагы дини тайдан кәмиллэшмэклэринэ гэтирип, чага тэрбиесинэ улы гошант гошар, башга аяллара хэм гөрэлдэ болар.
Җэмагат билэн намаз окамага гатнашмазлык үчин узур сайылян халлар
1. Тэеммүми мубах кылҗак дэрэҗэдэ хасса я-да ысмаз болмак.
2. Өзүнэ, малына, абрайына зыян етмэгиндэн ховатыр этмэк.
3. Гүйчли ягыш, гар, аша совук, җуда ыссы, гөзэдүртмэ гараңкылык ялы ягдайлар.
4. Тахарэти саклап билмэзлик.
5. Ысы төвэрэги бирахат этҗэк бир зат ийип-ичмэк.
6. Зынданда болмак.
7. Дини мэсэлэлэр вэ оларың язгысы билэн мэшгулланмак.
Бу узурлардан бири сэбәпли җэмагата бармасаң хэм болар, йөнэ, ялталык вэ говшаклык нэтиҗэсиндэ бармадык кишиниң шаятлыгы кабул эдилмэз.
Җэмагат билэн намаз окамагы ислэсэ-дэ, ёкардакы узурлардан бири сэбәпли, хэмишэ гидип билмэйән кишиниң ниетиниң пәклигинэ гөрә, ол җэмагат согабындан махрум галмаз.