Мезхеплериң дөрейши
Пыгамберимизиң Асры Сагадатында сахабаларының бир бөлеги хемише Аллахың Ресулының янында болуп, Кураны ве хадыслары ят тутярдылар,оларың манысына чуң дүшүнмәге чалышярдылар. Пыгамберимизиң Кураның хөкүмлерине нәхили амал эдйәндигини гөзлери билен гөрүп, аятларың нузул (иниш) себәплерине ченли билйәрдилер.
Пыгамберимиз дүнеден өтенден соң, бу сахабалар дини яйратмак максады билен Мекгәниң ве Мединәниң дашындакы юртлара гидйәрлер. Олар гиден ерлеринде Хиҗаздакыдан (Мекге-Мединедәкиден) үйтгешик дүзгүнде, дәп-дессурда яшаян миллетлер билен душушярлар. Халк дини меселелери олардан сораяр. Олар хем хер бир меселе барада Кураның ве Сүннетиң хөкүмлерини айдярлар. Курандан ве хадысдан хөкүм тапмадык ягдайларында болса, иҗтихад (Курандан ве хадысдан шеригатың фери меселесине дегишли хөкүм чыкармак) эдип, ол меселәни чөзйәрлер. Сахабалар баран ерлеринде хем хәким, хем мүфти, хем казы, хем мугаллым везипелерини алып барярлар. Оларың дүрли ерде, дүрли дәп-дессурда яшаян адамларың арасындалыгы, шейле хем билим, укып, зехин тайдан тапавутлы боландыклары үчин соралян меселелер барадакы иҗтихадлары хем, элбетде, бири-бирине меңземейәрди.
Оларың ызыны довам этдирен шәгиртлери хем иҗтихад этмекде халыпасы болан сахабаның тәрлерини уланып, дөвребап меселелери чөзүпдирлер. Шейлеликде, вагтың гечмеги билен фыкхы мезхеплер эмеле гелип башлаяр. Эмма хич бир мүжтехид өз адына мезхеп дөретмек ниети билен өңе чыкмандыр. Курандан ве хадыслардан чыкарян хөкүмлериниң башгалар тарапындан макул гөрлүп кабул эдилмеги нетиҗесинде шол мүҗтехидиң адына өз-өзүнден бир мезхеп дөрәпдир. Кәбир мезхеплер тарапдары көп болмандыгы себәпли йитип гидипдир. Хәзирки гүнлеримизе ченли гелип етен дөрт мезхеп болса, халк көпчүлиги тарапындан ыкрар эдилип гиңден яйраяр.